W dniu 8 grudnia 2000 roku Prof. dr hab. Lucjan Jarczyk - fizyk Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie – został uhoronowany odznaczeniem „Minerva-Preis 2000" .
Odznaczenie „Minerva Preis" zostało ustanowione w roku 1992 i jest przyznawane co dwa lata przez kapitułę Towarzystwa „Foerderverein Kulturhaus Juelich e.V.” w Juelich (Republika Federalna Niemiec – Północna Nadrenia Westfalia) za wybitne zasługi na pograniczu polityki, ekonomii, kultury i nauki. Podczas uroczystej ceremonii wręczana jest laureatowi statuetka będąca kopią tzw. "Minerwy Juelichskiej" oraz dyplom.
Odznaczenie to jest traktowane bardzo prestiżowo o czym świadczy fakt, że ostatnim laureatem odznaczenia "Minerva Preis" został w 1998 roku Johannes Rau, obecny prezydent Republiki Federalnej Niemiec, za jego poświęcenie dla kultury, nauki i prac badawczych a także za jego specjalne zasługi na rzecz miasta Juelich. Prof. dr hab. Lucjan Jarczyk otrzymał je za wybitne zasługi w dziedzinie wymiany kulturalnej i naukowej pomiędzy Krakowem i Juelich oraz za trwały wkład w naukowy i osobisty dialog między Polakami i Niemcami.
Uroczystość odbyła się w kaplicy renesansowej Cytadeli w Juelich w obecności licznego grona osobistości reprezentujących polityczne, kulturalne i naukowe koła Północnej Nadrenii Westfalii; m. in. obecny był premier Północnej Nadrenii Westfalii Prof. Dr Inż. Wolfgang Clement, attache naukowy Ambasady RFN w Polsce Dr Konrad Buschbeck, Burmistrz miasta Juelich Heinrich Stommel, Dyrektor Centrum Badawczego „Forschungszentrum Juelich” Prof. Dr Joachim Treusch oraz gości z Polski reprezentowanych m.in. przez delegację władz Uniwersytetu Jagiellońskiego – Prof. dr hab. Krzysztofa Królasa, prorektora UJ, Prof. dr hab. Karola Musioła, dziekana Wydziału Matematyki i Fizyki UJ, Prof. dr hab. Krzysztofa Tomalę, dyrektora Instytutu Fizyki UJ, Prof. dr hab. Reinharda Kulessę, kierownika Zakładu Fizyki Jądrowej UJ a także współpracowników i przyjaciół Prof. Jarczyka z Krakowa i z Juelich a także przez radcę Ambasady Republiki Polskiej w Republice Federalnej Niemiec Dr Krzysztofa Miszczaka.
Uroczystość rozpoczęła się odegraniem poloneza A-dur Fryderyka Chopina przez pianistę Heriberta Kocha. Następnie zebrani zostali serdecznie powitani przez Prof. J. Treuscha – przewodniczącego kapituły Towarzystwa „Foerderverein Kulturhaus Juelich e.V.” oraz przez burmistrza Juelich H. Stommela a także przez radcę ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w RFN Dr Krzysztofa Miszczaka. Laudację wygłosił premier Północnej Nadrenii Westfalii, Prof. dr inż. Wolfgang Clement omawiając w niej specjalne związki Północnej Nadrenii - Westfalii z Polską w polityce, ekonomii, kulturze i nauce. Podkreślił wielkie zasługi prof. Jarczyka dla zacieśnienia tych związków nie tylko w dziedzinie współpracy pomiędzy naukowym środowiskiem Krakowa i Juelich lecz także dla poprawy i zacieśnienia stosunków międzyludzkich pomiędzy Polakami i Niemcami. Laudator i organizatorzy uroczystości akcentowali to na każdym kroku.
Niespodzianką dla wszystkich a w szczególności dla Laureata było wystąpienie w języku polskim Anji Schmidt – absolwentki Zitadelle Liceum z Juelich, która uczestniczyła w wymianie szkolnej uczniów z 12 Liceum im. Adama Mickiewicza w Krakowie. Anja opowiedziała jak - zafascynowana Krakowem i atmosferą tworzoną przez jego mieszkańców - zdecydowała się na studia slawistyczne ze specjalizacją w języku polskim. Wszyscy bardzo podziwiali doskonałą polszczyznę, której nauczyła się w Krakowie na kursach Szkoły Letniej Kultury i Języka Polskiego naszego Uniwersytetu. Największe brawa otrzymała Anja po przetłumaczeniu swego wystąpienia na język niemiecki gdy znaczenie jej wypowiedzi dotarło również do niemieckich uczestników uroczystości.
Po wręczeniu odznaczenia Prof. Jarczyk wygłosił po niemiecku przemówienie, w którym podziękował za tak zaszczytne wyróżnienie podkreślając, że traktuje je nie tylko jako wyraz oceny jego osobistej działalności lecz jako ocenę trwającej od ponad 20 lat bardzo intensywnej i owocnej współpracy pomiędzy fizykami krakowskimi i fizykami Centrum Badawczego w Juelich. Współpraca ta doprowadziła do wielu znaczących osiągnięć naukowych ale także pomogła w poprawie stosunków między Polakami i Niemcami, które po drugiej wojnie światowej były naznaczone piętnem wielu tragedii takich jak los krakowskich profesorów uwięzionych w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen czy los przesiedleńców zarówno Niemców jak i Polaków, którzy musieli opuścić swe rodzinne strony i wędrować setki kilometrów na zachód. Prof. Jarczyk opowiedział, że losy jego rodziny pochodzącej z tej części Górnego Śląska, która w plebiscycie opowiedziała się za jego przyłączeniem do Polski są przykładem tego jak skomplikowane i trudne były stosunki między Polakami i Niemcami. Właśnie jego osobiste doświadczenia a także obserwacja tragicznych następstw do jakich prowadzi religijna, narodowościowa czy światopoglądowa nietolerancja w wielu miejscach na świecie przekonały go, że należy uczynić wszystko co możliwe by poprawiać stosunki między Polakami i Niemcami. Wspólna praca naukowa jest bardzo dobrą drogą do realizacji tego celu, gdyż pozwala na bliskie kontakty i ocenę współpracowników nie w kategoriach narodowości lecz stosując uniwersalne kryteria jakości pracy i współdziałania.
Uroczyste wręczenie odznaczenia „Minerva Preis” odbyło się w piątek wieczorem ale uroczystość była kontynuowana w mniejszym gronie (złożonym z przedstawicieli Forschungszentrum z Prof. dr J. Treuschem – dyrektorem Forschungszentrum, delegacji Uniwersytetu Jagiellońskiego z Prof. dr Krzysztofem Królasem – prorektorem Uniwersytetu, oraz z fizyków polskich i niemieckich współpracujących we wspólnych pracach badawczych Uniwersytetu Jagiellońskiego i Forschungszentrum Juelich).
W spotkaniu uczestniczył również radca naukowy ambasady Republiki Federalnej Niemiec - Dr Konrad Buschbeck. Sympozjum rozpoczęło się wykładem Prof. Treuscha o strukturze, organizacji i działalności Forschungszentrum Juelich. Jest to jeden z największych ośrodków badawczych w Republice Federalnej Niemiec (ok. 4500 pracowników) zajmujący się bardzo szerokim wachlarzem zagadnień naukowych i technologicznych. Fizycy z Uniwersytetu Jagiellońskiego współpracują z grupą instytutów fizyki Forschungszentrum, na którą składają się dwa instytuty doświadczalnej fizyki jądrowej, instytut teoretycznej fizyki jądrowej oraz instytut akceleratora COSY. COSY (skrót od COOLER SYNCHROTRON) jest pierścieniowym akceleratorem o obwodzie ok. 200 m. pozwalającym na przyśpieszanie protonów i deuteronów do energii (protony) ok. 2,6 GeV. Jest to akcelerator, który posiada najlepsze na świecie parametry „wiązki” przyspieszonych cząstek w tym zakresie energii. Co więcej akcelerator pozwala również na stosowanie wiązki spolaryzowanych cząstek.
Następne 7 krótkich referatów zostało wygłoszonych przez profesorów: Kiliana, Stroehera, Spetha, Maiera i Machnera kierowników instytutów fizyki jądrowej w Juelich oraz przez prof. Kamysa z naszego Uniwersytetu. W referatach szczególnie niemieccy koledzy podkreślali wagę wkładu obu ośrodków do wspólnych badań dotyczących fizyki jądrowej, fizyki cząstek elementarnych niskich i pośrednich energii. Tematyka badań obejmuje tak nowoczesne zagadnienia jak mechanizm przyprogowej produkcji dziwnych cząstek, ich struktury kwarkowe,zagadnienia łamania podstawowych symetrii istniejących w przyrodzie, badanie reakcji spalacji jąder atomowych.
Sympozjum zakończyło się referatem wygłoszonym przez Prof. Dr hab. L. Jarczyka, który posumował wyniki ostatnich 20 lat współpracy Uniwersytetu Jagiellońskiego i Forschungszentrum Juelich. Najważniejszym wnioskiem wynikającym z doświadczeń tych lat to obopólna korzyść z prowadzonych prac. Polscy fizycy mają dostęp do najbardziej nowoczesnej aparatury i akceleratora cząstek na świecie bez konieczności angażowania wielkich pieniędzy potrzebnych do budowy lub zakupu takich urządzeń.
O tym jak bardzo jesteśmy cenieni przez naszych partnerów niemieckich świadczy najlepiej fakt, że nasz Uniwersytet jako jedyny spoza Nadrenii-Westfalii został członkiem organizacji CANU (COSY-Arbeitsgemeinschaft Nordrhein-Westfaelischer Universitaeten) wspólnoty uniwersytetów Nadrenii-Westfalii do badań z wykorzystaniem akceleratora COSY. Prof. Jarczyk został wybrany na członka zarządu.
Z punktu widzenia potrzeb Uniwersytetu ta współpraca przyczynia się także w znaczący sposób do rozwoju kadry naukowej. W wyniku współpracy nasi studenci i doktoranci mają bezpośredni kontakt z badaniami prowadzonymi na najwyższym poziomie naukowym w międzynarodowych grupach badawczych, w których obok Niemców i Polaków uczestniczą także Amerykanie, Rosjanie, Słowacy, Hindusi i naukowcy innych narodowości. Krakowscy studenci mogli już podczas studiów brać udział w eksperymentach i zbierać materiały do przyszłych prac magisterskich. W ten sposób wykonano ponad 10 prac magisterskich, doktoranci z Krakowa obronili 8 prac doktorskich a 3 dalsze są w przygotowaniu, powstały 3 prace habilitacyjne. Należy w tym miejscu podkreślić, że koszta naszych pobytów są pokrywane przez stronę niemiecką.
Osiągnięcia wspólnych badań zostały opublikowane w postaci ponad 50 artykułów w najbardziej renomowanych czasopismach naukowych o zasięgu światowym; były również przedstawiane na wielu międzynarodowych konferencjach naukowych. Uniwersytet Jagielloński stał się znanym Centrum Fizyki Mezonowej dzięki organizowanym wspólnie z Forschungszentrum międzynarodowym konferencjom naukowym odbywającym się co dwa lata w Krakowie. Biorą w nich udział fizycy z najważniejszych ośrodków naukowych z całego świata. Ostatnia (szósta z rzędu) konferencja odbyła się w maju 2000 roku stanowiąc jedną z imprez jubileuszowych Uniwersytetu i zgromadziła ponad 150 fizyków.
Nasz Uniwersytet poza najważniejszym wkładem intelektualnym przyczynia się w miarę swoich możliwości do budowy elementów aparatury badawczej. W uzgodnieniu z kolegami niemieckimi wykorzystując nasze doświadczenia podjęliśmy się realizacji kilku bardzo ważnych zadań, które były i są nadal realizowane w naszym Uniwersytecie, zadań które warunkują działanie wszystkich eksperymentów przeprowadzanych w Juelich. Przykładem tego jest budowa wielodrutowych detektorów dryfowych w Laboratorium Detektorów Zakładu Fizyki Jądrowej UJ. Laboratorium to, które zostało utworzone jako ważna część naszego udziału we wspólnych badaniach, zaopatrzyło praktycznie wszystkie grupy badawcze Forschungszentrum w te – świetnie i niezawodnie pracujące – detektory. Fizycy z Krakowa są nie tylko szeregowymi członkami grup badawczych ale kierują kilkoma ważnymi projektami będąc ich inicjatorami i pomysłodawcami. Jesteśmy więc naukowo i organizacyjnie równorzędnym partnerem – docenianym i poważanym.
Znaczenie prowadzonej współpracy jest bardzo wysoko oceniane przez Władze Uniwersytetu Jagiellońskiego i Forschungszentrum Juelich oraz przez władze polityczne Polski i Republiki Federalnej Niemiec. Dr Konrad Buschbeck – radca ambasady Republiki Federalnej Niemiec w Polsce i jeden z członków komitetu odpowiedzialnego za realizację międzyrządowej Umowy o Współpracy Naukowej i Technologicznej pomiędzy Polską i Republiką Federalną Niemiec stwierdził, że działalność fizyków obu krajów jest wzorcową realizacją tej umowy. W poprzednich latach Prof. Dr hab. Otto Schult został odznaczony medalem zasługi Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prof. Dr hab. Walter Oelert otrzymał medal „Merentibus” Uniwersytetu Jagiellońskiego a Prof. Dr hab. Josef Speth został honorowym profesorem Instytutu Fizyki Jądrowej w Krakowie. Uhonorowanie Prof. Dr hab. Lucjana Jarczyka odznaczeniem „Minerva-Preis” jest – jego zdaniem – uznaniem nie tylko jego osobistych zasług ale także wszystkich jego kolegów i przyjaciół z Krakowa i Juelich.
O randze tego wyróżnienia mogą świadczyć gratulacje, jakie otrzymał profesor Jarczyk. W liście do Prof. dr hab. L. Jarczyka wysłanym przez Ministra Nauki – Przewodniczącego Komitetu Badań Naukowych Prof. Andrzeja Wiszniewskiego czytamy : „... Z przyjemnością dowiedziałem się, że w dniu 8 grudnia br. W Centrum Badawczym Juelich planowana jest uroczystość nadania Panu Profesorowi nagrody „Minerva Preis 2000” za szczególne zasługi Pana Profesora dla współpracy między Uniwersytetem Jagiellońskim w Krakowie a Centrum Badawczym Juelich w zakresie fizyki jądrowej i fizyki średnich energii.
Z tej okazji składam najserdeczniejsze gratulacje i życzę dalszych sukcesów”.
Chciałbym zakończyć to sprawozdanie cytując list gratulacyjny, przesłany przez dziekana Wydziału Matematyki i Fizyki UJ – Prof. Dr hab. Karola Musioła Profesorowi Jarczykowi. List ten świetnie oddaje nasze uczucia:
Proszę przyjąć nasze gratulacje z okazji otrzymania przez Pana Profesora prestiżowej nagrody Minerva Preis przyznawanej przez miasto Juelich.
Jest Pan jednym z tych, którzy budują wysoki poziom krakowskiej fizyki. Wniósł Pan wielki wkład w rozwój współpracy Instytutu Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego z Centrum Badawczym w Juelich. Pana osiągnięcia i wiele lat pracy dla dobra obydwu tych instytucji zostały niezwykle wysoko ocenione przez Pana niemieckich współpracowników. Gratulujemy Panu Profesorowi tych wszystkich dokonań, które przydają blasku naszemu Uniwersytetowi.
Proszę przyjąć nasze najlepsze podziękowania za wieloletnią pracę dla dobra Instytutu Fizyki, Wydziału Matematyki i Fizyki oraz całego Uniwersytetu.
Życzymy realizacji wszystkich zamierzeń i marzeń, których ma Pan z pewnością bardzo wiele.
(Bogusław Kamys)